ลอยกระทงภาคเหนือหรือยี่เป็ง

ประเพณีเดือนยี่เป็งหรือยี่​เพง

เทศกาลยี่เป็ง เป็นเทศกาลใหญ่ เรียกการลอยกระทงว่า ลอยโขมด หรือ ลอยไฟ คำว่า “ยี่เป็ง” หมายถึงวันเพ็ญเดือนยี่ ในระยะหลังมีคำว่าลอยสะเปา ซึ่งหมายถึงการลอยสำเภา อันเป็นการลอยกระทงขนาดใหญ่ในงานประกวดกระทง การบูชาในพิธีลอยกระทงมี 2 อย่างคือ การลอยกระทงและการตามประทีป แต่ละบ้านจะตกแต่งบ้านด้วยโคมไฟหลากสี เรียกว่า “กมผัด” หมายถึงโคมที่หมุนไปมาได้มีการจุด “ผางพะตี้บ”
พิธีสำคัญของเทศกาลนี้อยู่ที่พิธีกรรมตั้งธรร​มหลวงหรือฟังเทศน์มหาชาติ ชาวบ้านจะมีการประดับประดาวัดวาอารามบ้านเรือ​น ด้วยประทีปโคมไฟ โคมระย้า ทำอุบะดอกไม้ไปถวายวัด ทำซุ้มประตูป่าด้วยต้นกล้วย อ้อยก้านมะพร้าว เตรียมข้าวปลาอาหารเป็นพิเศษ เช่น ห่อนึ่ง แกงอ่อม แกงฮังเล ลาบ และขนมต่าง ๆ ไปทำบุญ บางแห่งมีพิธีกวนข้าวมธุปายาสหรือบ้างเรียก ข้าวพระเจ้าหลวง ถวายเป็นพุทธบูชาในตอนเช้ามืดของวันเพ็ญเดือน ๑๒ นี้ด้วย จากนั้นก็จะมีการทานขันข้าวหรือสำรับอาหารไปถ​ึงบรรพชนคนตาย ถวายอาหารและกัณฑ์เทศน์แด่พระภิกษุสงฆ์ และมีการฟังธรรมมหาชาติตั้งแต่เช้าถึงกลางคืน บางแห่งก็จะมีการสืบชะตาด้วย จะมีการปล่อยโคมลอย เรียกว่า "ว่าวฮม" หรือ "ว่าวควัน" ในช่วงพลบค่ำจะมีการเทศน์ธรรมชื่อ "อานิสงส์ผางประทีส" และชาวบ้านจะมีการจุดประทีสหรือประทีป โคมหูกระต่าย โคมแขวน เป็นพุทธบูชากันทุกครัวเรือนสว่างไสว จากนั้นจะปล่อยโคมขึ้นสู่ท้องฟ้า เป็นการบูชาพระจุฬามณี บนสวรรค์ นอกจากนี้ยังมีการจุดดอกไม้ไฟชนิดต่างๆอีกด้ว​ย ส่วนหนุ่มสาวก็จะมีการเล่นบอกไฟ แข่งขันบอกไฟ และปล่อยว่าวไฟ กันอย่างสนุกสนาน